08/11/2023
Chùa Tôn Lộc, Di tích lịch sử kháng chiến cấp thành phố
Chùa Tôn Lộc hay còn có tên khác là Chùa Kỳ Viên Thiền Tự thuộc xã Chiến Thắng huyện An Lão, được tọa lạc trên một khu đất cao ráo bằng phẳng, bên cạnh sông Văn Úc, mặt chính hướng về phía Đông Bắc là một trong số ít ngôi chùa còn giữ được nhiều các hiện vật thời Mạc và góp thêm một nguồn tư liệu quan trọng trong việc nghiên cứu lịch sử và văn hóa Việt Nam thế kỷ XVI ở Hải Phòng.

Đây là một công trình văn hóa tâm linh, kiến trúc của ngôi chùa có quy mô vừa phải; Cổng Tam quan và ao sen có tượng Phật bà là điểm nhấn tổng quan của kiến trúc ngôi chùa, đây chính là kiến trúc trọng yếu của ngôi chùa, bao gồm nơi thờ tự các pho tượng phật, ban thờ Đức ông, ban thờ Mẫu, tương tự như nhiều ngôi chùa ở ngoại thành Hải Phòng.Từ chính giữa tòa bái đường, qua diện tích sân chùa được lát gạch kiểu Bát Tràng, giữa sân chùa và phần phía trước sân, vườn, hồ nước, cây lưu niên, kiến trúc Phật điện, gian thờ các vị sư tổ khu nhà ni, khu nhà phụ. Nét đặc sắc của ngôi Chùa là có 8 cổ vật còn được lưu giữ đó là Bát hương, Bình vôi, 03 bia đá, 01 tháp đá và 01 bài vị được viện khảo cổ và bảo tàng Hải Phòng đánh giá từ thế kỷ 17 đến cuối thế kỷ 19. Theo nhận định của Viện khảo cổ: "Chùa tuy có quy mô nhỏ, nhưng là một trong số ít ngôi chùa còn giữ được nhiều cổ vật và góp thêm một nguồn tư liệu quan trọng trong việc nghiên cứu lịch sử và văn hóa Việt Nam thế kỷ 16 ở Hải Phòng". Được UBND thành phố Hải Phòng xếp hạng và cấp bằng công nhận “Di tích lịch sử kháng chiến” cấp thành phố theo Quyết định số 177/QĐ-UBND ngày 28/02/2005.

Trong cuộc kháng chiến 9 năm chống Pháp, chùa Tôn Lộc luôn giữ vững là một cơ sở quan trọng trú quân, nuôi giấu cán bộ, cất giữ tài liệu của du kích Tứ nghi, đây là điểm giao liên quan trọng giữa vùng Kiến An và Tiên Lãng. Năm 1997, ngôi chùa được phục dựng lại trên diện tích 3000 m2. Đến nay sau nhiều lần trùng tu chùa vẫn đang còn trong giai đoạn xây dựng ngôi Bảo điện.
So với nhiều làng quê chuyên canh tác nông nghiệp của miền duyên hải ngày nay, sinh hoạt lễ hội truyền thống của làng Tôn Lộc cũng có nhiều nét tương đồng, phổ biến như: Lý do mở lễ hội, để dân làng tưởng nhớ, suy tôn người có công với làng, xã, thời gian mở lễ hội vào cữ mùa xuân là thời gian ngơi nghỉ tạm thời của một chu kỳ sản xuất nông nghiệp. Lễ hội chùa Tôn Lộc diễn ra đều đặn vào ngày 11tháng 3 âm lịch, thu hút sự tham gia của cả cộng đồng làng xã, các nghi lễ: rước, dâng lễ lên ban thờ Phật tại chùa bằng các sản phẩm nông nghiệp được tạo ra trong đời sống thường ngày, cầu mong sự bảo trợ của Phật thánh cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Có thể nói rằng, sự tồn tại của ngôi chùa đã tạo ra sự cân bằng trong đời sống văn hóa tâm linh của nhân dân địa phương, góp phần tích cực vào cuộc vận động xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở hiện nay. Qua lịch sử thăng trầm, diễn biến của ngôi chùa giúp cho mỗi thành viên trong cộng đồng làng xã có vốn hiểu biết về quê hương, đất nước, nêu gương các thế hệ đi trước, gắn bó với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.